Κώστας Στεφανής
(1928–2016)
Καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Γεννήθηκε το 1928 στην Καλαμπάκα. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) το 1953, του οποίου αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1960. Ειδικεύτηκε στη Νευρολογία-Ψυχιατρική στο Αιγινήτειο νοσοκομείο (1953–1956) επί καθηγεσίας Γ. Παμπούκη, ενώ στη συνέχεια μετακινήθηκε στον «Ευαγγελισμό» (1957–1960). Συνέχισε στο εξωτερικό την εκπαίδευση και την ερευνητική του δραστηριότητα, στο Πανεπιστήμιο Mc Gill του Μόντρεαλ (1960–1963) και στο νοσοκομείο St. Elisabeth στην Ουάσιγκτον (1963–1965). Στη συνέχεια επιμελητής, υφηγητής και εντεταλμένος υφηγητής της Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (1966–1970). Τακτικός καθηγητής και διευθυντής της Ψυχιατρικής κλινικής του ΕΚΠΑ (1970–1996).
Στη μακρά ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία σφράγισε καθοριστικά τόσο την οργάνωση και τη λειτουργία της Ψυχιατρικής Κλινικής στο «Αιγινήτειο» Νοσοκομείο, αργότερα του τομέα Κοινωνικής Ιατρικής, Ψυχιατρικής και Νευρολογίας του οποίου υπήρξε πρόεδρος επί σειρά ετών και γενικότερα του ΕΚΠΑ.
Υπήρξε ιδρυτής και διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (1989), με πολλαπλά αντικείμενα ερευνητικής δραστηριότητας που κάλυπταν όλο το φάσμα της κλινικής και βιολογικής έρευνας και παρέμεινε διευθυντής ώς το τέλος της ζωής του.
Η παρουσία του έχει σφραγίσει την ελληνική αλλά και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Δάσκαλος και εμπνευστής των περισσότερων από εμάς, έγινε ο φορέας της επιστημονικής ανανέωσης, αλλά και ισχυρός συντελεστής της ανανέωσης των ψυχιατρικών θεσμών, της λειτουργίας τους κοντά στις ανάγκες των ασθενών και της κοινωνίας.
Ως διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής του Αιγινήτειου Νοσοκομείου πρωτοστάτησε στον εκσυγχρονισμό της και στη δημιουργία ειδικών ερευνητικών και κλινικών μονάδων, των οποίων ο απολογισμός δεν μπορεί να γίνει σε ένα σύντομο σημείωμα. Παρά το προσωπικό του ενδιαφέρον για τη βιολογική έρευνα στην Ψυχιατρική δεν αρκέστηκε μόνο στη λειτουργία ερευνητικών εργαστηρίων, αλλά προώθησε την έρευνα και την οργάνωση μονάδων στο επίπεδο της κοινωνικής ψυχιατρικής και στήριξε την ανάπτυξη των κύριων ψυχοθεραπευτικών ρευμάτων. Ίδρυσε το πρώτο Νοσοκομείο Ημέρας (1977), το πρώτο Κέντρο Κοινοτικής Ψυχικής Υγιεινής στην Αττική αυτό του Βύρωνα- Καισαριανής (1979), τις πρώτες μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (1983) στην Ελλάδα.
Από τη δεκαετία του 1950 είχε γίνει εντονότερα αισθητή στην Ελλάδα η ανάγκη μιας σύντομης ή μακρότερης εκπαίδευσης των νευρολόγων-ψυχιάτρων αλλά και των ψυχολόγων σε διεθνή κέντρα άσκησης της επιστήμης και σύνδεσης με διεθνείς οργανισμούς, ως απαραίτητο όρο ανάπτυξης, αν όχι επιβίωσης της κλινικής και της έρευνας στη χώρα.
Η συμβολή του Κ. Στεφανή στην εκπροσώπηση της Ελλάδας σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς, επιστημονικές εταιρείες, συνέδρια και συναντήσεις ήταν λαμπρή. Την περίοδο 1977 έως 1983 υπήρξε πρόεδρος της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας (WPΑ) ενώ κορυφαίο γεγονός στη σταδιοδρομία του υπήρξε η προεδρεία της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας (1983–1990). Η διοργάνωση του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ψυχιατρικής από τον καθηγητή Κ. Στεφανή στην Αθήνα το 1989, με περίπου 10.000 συνέδρους από όλο τον κόσμο θα μείνει αλησμόνητη και μοναδική εμπειρία για όσους το έζησαν εκείνη την εποχή.
Το 1994 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος. Ήταν ένας βαθύτατα δημοκρατικός και ενεργός πολίτης σε όλες τις φάσεις της ζωής του. Είχε για μεγάλα διαστήματα σημαντικό θεσμικό και κοινωνικό έργο στον χώρο της υγείας και σε αυτό που ονομάζουμε ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα.
Από το 1996 μέχρι το 2000 ήταν βουλευτής Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ, ενώ από τον Ιούνιο του 2002 μέχρι τον Μάρτιο του 2004 διετέλεσε εξωκοινοβουλευτικός υπουργός Υγείας, με καθοριστική συμβολή στη λειτουργία του Αττικού Νοσοκομείου, ως Νοσοκομείου συνύπαρξης κλινικών του ΕΣΥ και Πανεπιστημιακών.
Η Ελληνική Ψυχιατρική οφείλει πολλά στον Καθηγητή Κ. Στεφανή ενώ η απουσία του αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Ο Καθηγητής Κ. Στεφανής αφήνει πίσω του όχι μόνο ένα πλούσιο συγγραφικό και κλινικό έργο, αλλά και μια σημαντική συμβολή στην εκπαίδευση, στη σταδιοδρομία και την κοινωνική ύπαρξη πάρα πολλών ανθρώπων. Η προσωπικότητά του, η στήριξη και η καθοδήγηση στους νεότερους συναδέλφους και το πλουραλιστικό του επιστημονικό πνεύμα θα αποτελούν πάντα φωτεινά παραδείγματα για τους νεότερους συναδέλφους.
Δημήτρης Πλουμπίδης
Βασίλης Κονταξάκης