Η ομοφυλοφιλία και η παιδεραστία στην αρχαία Ελλάδα είναι ένα θέμα που απασχόλησε τους ερευνητές, οι οποίοι έδωσαν κυρίως έμφαση στην κοινωνική διάσταση που είχε το φαινόμενο αυτό στην αρχαία ελληνική κοινωνία και στα χαρακτηριστικά που είχε σε κάθε εποχή και σε κάθε πολιτικό σύστημα. Σημαντική πηγή για το θέμα αποτέλεσαν οι παραστάσεις εραστή και ερωμένου στην αγγειογραφία (μελανόμορφη και ερυθρόμορφη), κυρίως μέχρι το τέλος του 5ου π.Χ. αι., οπότε και περιορίζονται αυτές οι παραστάσεις, ενώ εξίσου κύρια πηγή ήταν οι πληροφορίες από τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, κυρίως της ποίησης. Η ομοφυλοφιλία δεν περιορίστηκε μόνο στις ανδρικές σχέσεις, αλλά και στον λεσβιακό έρωτα. Θεωρείται γενικότερα ότι στον ομηρικό κόσμο δεν ευνοείτο η ομοφυλοφιλία. Κατά την ελληνική κοινωνία των αρχαϊκών χρόνων, ο περιορισμός της γυναίκας στο σπίτι, η ικανοποίηση της σεξουαλικής ανάγκης με εταίρες, ο γάμος με σκοπό τη διατήρηση και τη διαχείριση της περιουσίας, έθεταν τη γυναίκα στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής και δεν ευνοούσαν την καλλιέργεια συναισθηματικών σχέσεων στα δύο φύλα. Ταυτόχρονα στην κοινωνία εκείνων των χρόνων το αριστοκρατικό ιδεώδες, η συνεχής επικοινωνία των ανδρών στην πολεμική εκπαίδευση αλλά και στον πόλεμο, η ανδρική γυμνότητα στον αθλητισμό και η ανάδειξη του ωραίου και του γενναίου στους αθλητικούς αγώνες, όπως και οι συγκεντρώσεις ανδρών στα συμπόσια, στις διασκεδάσεις και στις κοινωνικές συναθροίσεις, δημιουργούσαν ένα κατάλληλο υπόστρωμα στο οποίο μπορούσε να αναπτυχθεί η ανδρική ομοφυλοφιλία. Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν κυρίως στους αρχαϊκούς χρόνους και οι σχέσεις παιδεραστίας, εραστή και ερωμένου. Αυτό διαπιστώνεται στις παραστάσεις της αγγειογραφίας κατά τις οποίες ένας ώριμος άνδρας, ο εραστής, θα αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση με έναν έφηβο, τον ερωμένο, της ίδιας κοινωνικής τάξης. Ο ώριμος άνδρας, έχοντας τον ρόλο του μέντορα, θα αποτελέσει το πρότυπο και τον καθοδηγητή του εφήβου, του οποίου και θα φροντίσει την καθημερινή του συντήρηση, αλλά και τη μόρφωση και εκπαίδευση. Στη σχέση αυτή, που θα έχει κοινωνική διάσταση και κυρίως χαρακτήρα εισαγωγής και «μύησης» στην ενήλικη ζωή, θα βρει χώρο και η ερωτική ομοφυλοφιλική συνεύρεση, η οποία ωστόσο δεν θα διαρκέσει για πάντα, καθώς η σχέση θα εξελιχθεί διαχρονικά σε σχέση φιλίας και εμπιστοσύνης. Άλλωστε οι διαρκείς ομοφυλοφιλικές σχέσεις και η ανδρική πορνεία ήταν κατακριτέες. Όσον αφορά στον λεσβιακό έρωτα, κύριο παράδειγμά του αποτελεί η περίπτωση της Σαπφούς. Με τα ποιήματά της εξυμνούσε τον έρωτα μεταξύ των γυναικών, αν και εκφράζεται η άποψη ότι η σχέση με τα κορίτσια ήταν ανάλογη με εκείνη που είχε ο Σωκράτης με τους μαθητές του. Δηλαδή ήταν μεν πολύ έντονη, αλλά χωρίς σωματική ερωτική επαφή. Επιπλέον αμφισβητείται αν συνέβαινε σωματική σχέση και με τη περίπτωση της ίδιας της Σαπφούς, αφού πιθανολογείται ότι οι σχέσεις της παρέμεναν σε πλατωνικό επίπεδο. Σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί επιχείρησαν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο της ομοφυλοφιλίας κλείνοντας περισσότερο στο να αναζητήσουν την ύπαρξη μιας κάποιας ψυχικής διαταραχής στα άτομα αυτά. Αυτό αφορούσε κυρίως στους θηλυπρεπείς άνδρες. Όμως, χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία των διαφόρων σχολών ιατρικής σκέψης της αρχαιότητας προσέκρουαν στο εμπόδιο ότι ούτε η θεωρία των χυμών ούτε η θεωρία της στερεοπαθολογίας ούτε οι παραλλαγές τους μπορούσαν να προσφέρουν μια ικανοποιητική ερμηνεία ώστε να καταταχθεί η ομοφυλοφιλία στις ψυχικές διαταραχές.

Λέξεις ευρετηρίου: Ομοφυλοφιλία, Κέλιος Αυρηλιανός, Σωρανός ο Εφέσιος, Αριστοτέλης.

Κ. Λάιος, Μ.Μ. Μόσχος, Ε. Κουκάκη, Μ.-E. Κονταξάκη, Γ. Ανδρούτσος (σελίδα 60) - Πλήρες άρθρο (Αγγλικά)