Τα τελευταία χρόνια ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ερευνών εστιάζει στο θέμα της πρώιμης διάγνωσης και αντιμετώπισης της ψύχωσης, ενώ παράλληλα, μεγάλος αριθμός μονάδων παροχής υπηρεσιών έχει ιδρυθεί ανά τον κόσμο κυρίως στην Αυστραλία, ΗΠΑ, Αγγλία, Γερμανία κ.ά. Πρόσφατα, ανάλογες υπηρεσίες λειτουργούν και στην Ελλάδα. Το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας στην πρόσφατη έκδοσή του το 2013 (DSM-5), εισήγαγε την κατηγορία «Εξασθενημένη Ψυχωσική Συνδρομή» (ΕΨΣ), η κατά άλλους «Αραιά Εμφανιζόμενη Ψυχωσική Συνδρομή», (Attenuated Psychosis Syndrome) για άτομα με πρώιμες ψυχωσικές εμπειρίες στο κεφάλαιο «Καταστάσεις για Περαιτέρω Μελέτη». Η καινούργια αυτή κατηγορία έχει συγκεκριμένα κριτήρια και περιγράφει μια κατάσταση στην οποία το άτομο εμφανίζει κάποια ψυχωσικά συμπτώματα σε εξασθενημένη μορφή, με σχετικά ανεπηρέαστο τον έλεγχο της πραγματικότητας, χωρίς να πληροί τα κριτήρια της διάγνωσης των διαταραχών του σχιζοφρενικού φάσματος. Η κλινική εικόνα της ΕΨΣ προσομοιάζει με αρκετές γνωστές ψυχιατρικές διαταραχές από τις οποίες και πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί όπως: βραχεία ψυχωσική διαταραχή, σχιζοτυπική διαταραχή προσωπικότητας, μείζων κατάθλιψη με ψυχωσικά στοιχεία, διαταραχές προσαρμογής της εφηβείας, χρήση ουσιών κ.ά. Η «Εξασθενημένη Ψυχωσική Συνδρομή» συναντάται κυρίως σε άτομα εφηβικής και νεαρής ηλικίας. Η μετάβαση των ατόμων αυτών σε ψύχωση δείχνει να αγγίζει, κατά μέσον όρο, το 36% τρία χρόνια μετά την εμφάνιση των αρχικών συμπτωμάτων ενώ ο κίνδυνος μετάβασης, φαίνεται να παραμένει έως και δέκα χρόνια μετά, σε μικρότερο βέβαια βαθμό. Κάποια άλλα άτομα από αυτούς τους πληθυσμούς, θα μεταβούν σε άλλες ψυχιατρικές καταστάσεις όπως κατάθλιψη με ψυχωσικά στοιχεία ή διπολική δια ταραχή ενώ ένας σημαντικός αριθμός των ατόμων αυτών δεν θα εκδηλώσει κάποια ψυχιατρική νόσο. Στο βιολογικό επίπεδο, απεικονιστικές μελέτες του εγκεφάλου υποδηλώνουν σημαντικές ογκομετρικές διαφορές μεταξύ των ατόμων υψηλού κινδύνου για ψύχωση που αργότερα ανέπτυξαν ψύχωση σε σχέση με εκείνους που δεν ανέπτυξαν, ενώ οι μελέτες ψυχοφυσιολογικών δεικτών ή/και γενετικών δεικτών δείχνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την εντόπιση παραμέτρων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην ψύχωση. Τα άτομα με ΕΨΣ, αν και αποτελούν ετερογενή πληθυσμό, παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες σε κοινωνικό, επαγγελματικό και γνωσιακό επίπεδο που χρήζουν αντιμετώπισης. Σειρά παρεμβάσεων έχουν δοκιμασθεί σε μια προσπάθεια βελτίωσης της κλινικής εικόνας των ατόμων αυτών, την καθυστέρηση ή ακόμα και την αποτροπή ενός ψυχωσικού επεισοδίου. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν: (α) χορήγηση φαρμάκων, κυρίως άτυπων αντιψυχωσικών ή αντικαταθλιπτικών σε μικρές δοσολογίες, (β) χορήγηση μη φαρμακευτικών σκευασμάτων (π.χ. Ω-3 λιπαρά οξέα), (γ) ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις κυρίως γνωσιακού τύπου και (δ) συνδυασμό των παραπάνω. Η συνέχιση των ερευνών σε πληθυσμούς ατόμων με ΕΨΣ, σε πολλαπλά επίπεδα είναι αναγκαία. Η αναζήτηση απαντήσεων σε ποικίλα ερωτήματα που ανακύπτουν, όπως το χρονικό διάστημα της θεραπευτικής παρέμβασης και η δυνατότητα εντόπισης δεικτών βιολογικών ή/και κλινικών, οι οποίοι θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να επιλέξουμε τις καταλληλότερες θεραπευτικές παρεμβάσεις ή να προβλέψουμε ενδεχομένως την πιθανή μετάβαση προς ψύχωση είναι ιδιαίτερα σημαντικός επιστημονικός στόχος.
Λέξεις ευρετηρίου: Εξασθενημένη ψυχωσική συνδρομή, διαφορική διάγνωση, βιολογικά δεδομένα, θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Γ. Σαμιωτάκης, Κ. Κόλλιας, Ε. Λαζαράτου, Δ. Αναγνωστόπουλος, Β. Κονταξάκης (σελίδα 120) - Πλήρες άρθρο