Η διαταραχή παρασυσσώρευσης (hoarding disorder) χαρακτηρίζεται από αδυναμία απαλλαγής αντικειμένων ανεξαρτήτως της αντικειμενικής τους αξίας και για τις περισσότερεςπεριπτώσεις υπέρμετρη συγκέντρωση αντικειμένων, με αποτέλεσμα τον κατακλυσμό των χώρων διαβίωσης που οδηγεί σε σημαντική λειτουργική έκπτωση ή/και δυσφορία. Η δυσκολία απαλλαγής και η φύλαξη των αντικειμένων φαίνεται να σχετίζεται με σύντονες πεποιθήσεις γύρω από την υποκειμενική χρηστική (instrumental), συναισθηματική (sentimental) ή ιδιοσυγκρασιακή (intrinsic) αξία των αντικειμένων. Παρά τις σημαντικές επιπτώσεις στο άτομο, την οικογένειά του αλλά και την κοινότητα, μέχρι πρόσφατα η παρασυσσώρευση αποτελούσε ένα «παραγνωρισμένο» κλινικό φαινόμενο. Οι ερευνητικές προσπάθειες των τελευταίων χρόνων για τη μελέτη και την κατανόησή της οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές αναφορικά με τη διαγνωστική κατάσταση και την αντιμετώπισή της. Βασική διαφοροποίηση αποτελεί η αναβάθμισή της σε ξεχωριστή διαγνωστική οντότητα στην πρόσφατη έκδοση του DSM-5 που την ανεξαρτητοποίησε από τις διαγνώσεις που παραδοσιακά εντασσόταν (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας). Η διαταραχή παρασυσσώρευσης (hoarding disorder) κατατάσσεται πλέον στις διαταραχές του ψυχαναγκαστικού φάσματος. Το γνωσιακό αιτιοπαθογενεντικό μοντέλο αποτελεί, μέχρι στιγμής, ένα ευρέως αποδεκτό, κλινικά και ερευνητικά τεκμηριωμένο θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση των κλινικών της χαρακτηριστικών, των παραγόντων προδιάθεσης, έκλυσης και διαιώνισης της διαταραχής καθώς επίσης και τη βάση για την ανάπτυξη της εξειδικευμένης ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης για την αντιμετώπισή της. Αντιλαμβάνεται τη διαταραχή παρασυσσώρευσης ως απόρροια 4 παραγόντων: προσωπικής ευαλωτότητας (κληρονομικότητα, πρώιμες εμπειρίες και γεγονότα ζωής, χαρακτηριολογικά στοιχεία, δυσπραγίες στις διαπροσωπικές σχέσεις), δυσκολιών στην επεξεργασία πληροφοριών (ελλείμματα σε προσοχή, μνήμη, εκτελεστικές λειτουργίες όπως λήψη αποφάσεων και κατηγοριοποίηση), δυσπροσαρμοστικών γνωσιών αναφορικά με τα αντικείμενα (νοηματοδότηση αντικειμένων, συναισθηματικός δεσμός με τα αποκτήματα, δυσλειτουργικές πεποιθήσεις σε σχέση με τη μνημονική ικανότητα και τη σημασία της) μέσω των οποίων ενισχύονται και τελικά εγκαθίστανται οι επί μέρους παρασυσσωρευτικές συμπεριφορές (θετική και αρνητική ενίσχυση μέσω σύνδεσης με θετικά ή αρνητικά συναισθήματα π.χ. ευχαρίστηση κατά την απόκτηση/φύλαξη και άγχος ή δυσφορία κατά την απόρριψη). Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η ενημέρωση γύρω από τη νέα αυτή διαταραχή, δίνοντας έμφαση στα νεότερα δεδομένα αναφορικά με τη φαινομενολογία της και η αναλυτική περιγραφή του γνωσιακού μοντέλου κατανόησής της. Τέλος γίνεται σύντομη μνεία αναφορικά με τις δυνατότητες ψυχοθεραπευτικής και φαρμακολογικής παρέμβασης. Η παρασυσσώρευση αποτελεί ένα δύσκολο κλινικό πρόβλημα στην αντιμετώπισή του. Χαμηλή εναισθησία, σύντονος προς το εγώ χαρακτήρας των συμπτωμάτων και αντίσταση προς τη θεραπεία αναφέρονται συχνά σε ασθενείς με παρασυσσώρευση. Περαιτέρω βελτίωση της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας για τη μείωση του υψηλού ποσοστού εγκατάλειψης της θεραπείας, επίτευξη υψηλότερων ποσοστών επιτυχούς αντιμετώπισης και μείωση της επιβάρυνσης στην οικογένεια, το στενό και ευρύτερο περιβάλλον του ατόμου με διαταραχή παρασυσσώρευσης αποτελούν βασικές μελλοντικές κατευθύνσεις για τις προσπάθειες αρτιότερης επέμβασης και βοήθειας των ασθενών και των οικείων τους.
Λέξεις ευρετηρίου: Διαταραχή παρασυσσώρευσης, ταξινόμηση, γνωσιακό-συμπεριφορικό μοντέλο.
Λ. Καλογεράκη, Ι. Μιχόπουλος (σελίδα 131) - Πλήρες άρθρο