Η διπολική συναισθηματική διαταραχή συνδέεται σε πολλές περιπτώσεις με ελλείμματα στις γνωσιακές λειτουργίες αλλά η αιτιολογία αυτών των ελλειμμάτων παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Η παρούσα μελέτη εστίασε στην αξιολόγηση της επίδοσης διπολικών ασθενών σε διάφορες νευροψυχολογικές δοκιμασίες στο πλαίσιο του μοντέλου υπερδραστηριότητας του άξονα Υποθάλαμος-Υπόφυση-Επινεφρίδια (ΥΥΕ) καθώς και στις πιθανές συσχετίσεις της νευροψυχολογικής λειτουργικότητας με διάφορα κλινικά χαρακτηριστικά. Στη μελέτη συμμετείχαν 60 ασθενείς με κύρια διάγνωση διπολική διαταραχή (ΔΔ) τύπου Ι καθώς και 30 υγιείς μάρτυρες. Όλοι οι συμμετέχοντες υπεβλήθησαν σε μια σειρά από δοκιμασίες από τη νευροψυχολογική συστοιχία CANTAB προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδοσή τους στη μνήμη, στις εκτελεστικές λειτουργίες και στον ανασταλτικό έλεγχο. Η τρέχουσα ψυχοπαθολογία αξιολογήθηκε μέσω των κλιμάκων Hamilton Depression Rating Scale (HAMD) και Young Mania Rating Scale (YMRS) για την κατάθλιψη και τη μανία αντίστοιχα ενώ η εκτίμηση της συνολικής λειτουργικότητας πραγματοποιήθηκε με την κλίμακα Global Assessment of Functioning (GAF). Τέλος, σε όλους τους ασθενείς μετρήθηκαν τα βασικά επίπεδα κορτιζόλης καθώς και τα επίπεδα κορτιζόλης μετά από τη δοκιμασία καταστολής με χορήγηση δεξαμεθαζόνης. Βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε ασθενείς και σε υγιείς μάρτυρες όσον αφορά στην οπτικο-χωρική συνειρμική μάθηση/μνήμη, την ικανότητα σχεδιασμού και γνωσιακής ευελιξίας καθώς και στον ανασταλτικό έλεγχο. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στα επίπεδα βασικής κορτιζόλης και την επίδοση στη δοκιμασία οπτικο-χωρικής συνειρμικής μάθησης/μνήμης. Αντίθετα, τα επίπεδα κορτιζόλης μετά από χορήγηση δεξαμεθαζόνης δεν σχετίστηκαν με τη νευροψυχολογική λειτουργικότητα. Η διάρκεια νόσου παρουσίασε αρνητική συσχέτιση με την επίδοση στην οπτικοχωρική συνειρμική μάθηση/μνήμη. Επίσης, ο αριθμός προηγούμενων μανιακών επεισοδίων βρέθηκε να σχετίζεται με μειωμένη ικανότητα γνωσιακής ευελιξίας. Η βαθμολογία στις ψυχομετρικές κλίμακες για την κατάθλιψη και τη μανία και η παρουσία ψυχωτικών συμπτωμάτων στο ιστορικό δεν συσχετίστηκαν με την επίδοση στις νευροψυχολογικές δοκιμασίες που εξετάστηκαν. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης υποστηρίζουν την ύπαρξη γνωσιακών ελλειμμάτων στη ΔΔ και παρέχουν δεδομένα για τη σχέση των επιπέδων βασικής κορτιζόλης με τη νευροψυχολογική λειτουργικότητα και συγκεκριμένα με την επίδοση στην οπτικο-χωρική μάθηση/μνήμη. Επιπροσθέτως, επιβεβαιώνεται ότι δείκτες βαρύτητας και χρονιότητας όπως η διάρκεια της νόσου και ο αριθμός των προηγούμενων μανιακών επεισοδίων συσχετίζονται με χειρότερες επιδόσεις στις νευροψυχολογικές δοκιμασίες. Είναι γνωστό ότι τα γνωσιακά ελλείμματα στη ΔΔ αφορούν μεγάλο αριθμό ασθενών και επηρεάζουν δυσμενώς την ψυχοκοινωνική και επαγγελματική τους λειτουργικότητα. Ο ρόλος του άξονα ΥΥΕ χρειάζεται να μελετηθεί περαιτέρω ως προς την ανάπτυξη νευροψυχολογικής δυσλειτουργίας στη ΔΔ. Η αναγνώριση ωστόσο παραγόντων που σχετίζονται με τη γνωσιακή λειτουργικότητα, όπως τα βασικά επίπεδα κορτιζόλης και ο αριθμός μανιακών επεισοδίων, δύναται να συνεισφέρει στην ανάπτυξη κατάλληλων προληπτικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων.

Λέξεις ευρετηρίου: Διπολική διαταραχή, Άξονας Υποθάλαμος-Υπόφυση-Επινεφρίδια, κορτιζόλη, νευροψυχολογική λειτουργικότητα, οπτική μνήμη, εκτελεστικές λειτουργίες.

Κ. Τουρνικιώτη, Δ. Δικαίος, Μ. Αλεβιζάκη, Ι. Μιχόπουλος, Π. Φερεντίνος, Ε. Πορίχη, Κ.Ρ. Σολδάτος, Α. Δουζένης (σελίδα 199)

Πλήρες άρθρο σε pdf (Αγγλικά)