Οι μηχανισμοί δράσης του λιθίου σχετίζονται με τη λειτουργία πολλών ενζύμων, ορμονών, βιταμινών και παραγόντων ανάπτυξης. Στους ανθρώπους η θεραπεία με λίθιο συνδέεται με χυμικές και δομικές ενδείξεις νευροπροστασίας, όπως αυξημένη έκφραση των αντιαποπτοτικών γονιδίων, αναστολή του οξειδωτικού κυτταρικού στρες, σύνθεση των νευροτροφικών παραγόντων, πάχυνση του φλοιού, αύξηση πυκνότητας της φαιάς ουσίας και αύξηση όγκου του ιπποκάμπου. Το λίθιο σε φαρμακολογικές δόσεις έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στη θεραπεία της διπολικής διαταραχής και έδειξε να μειώνει την αυτοκτονικότητα και την εγκληματικότητα στα περιστατικά αυτά. Οι οδηγίες συνταγογράφησης μεγάλων οργανισμών θεωρούν το λίθιο πρώτης γραμμής θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Από την άλλη πλευρά, η παρορμητικότητα είναι ένα πυρηνικό στοιχείο της διπολικής διαταραχής. Αυξημένα επίπεδα αυτού του διαστασιακού χαρακτηριστικού είναι παρόντα όχι μόνο στη διάρκεια των οξέων φάσεων της νόσου, αλλά και στη διάρκεια των φάσεων νορμοθυμίας. Η αυξημένη παρορμητικότητα επιδεινώνει την κλινική πρόγνωση της διπολικής διαταραχής, μέσω διάφορων συνοδών κλινικών εκδηλώσεων, όπως η εξάρτηση από ουσίες, η αυτοκτονικότητα και η πτωχή λειτουργικότητα. Ένα μεγάλο εύρος ενδοκυτταρικών απαντήσεων μπορεί να σχετίζονται με την αναστολή του GSK3β από το λίθιο, ενώ ο γενετικός πολυμορφισμός του GSK3β γονιδίου βρέθηκε να σχετίζεται με αυξημένη παρορμητικότητα στους διπολικούς ασθενείς. Αν και η παρορμητικότητα έχει παραδοσιακά συνδεθεί με ανεπαρκή ρύθμιση του σεροτονινεργικού και ντοπαμινικού συστήματος, ορισμένοι ερευνητές έχουν προτείνει ότι το λίθιο μπορεί να μειώσει τα επίπεδα παρορμητικότητας μέσα από την ιδιότητα να ρυθμίζει τα παραπάνω νευρομεταβιβαστικά συστήματα. Επιπλέον, το λίθιο σε στοιχειώδη επίπεδα, όπως συμβαίνει στο πόσιμο ύδωρ, έχει σχετιστεί αντίστροφα με την αυτοκτονικότητα, την επιθετικότητα και την εγκληματικότητα. Τα ευρήματα αυτά θέτουν το ερώτημα κατά πόσον η ενδεχόμενη πρόσθεση λιθίου στο πόσιμο ύδωρ είναι ρεαλιστική, ζυγίζοντας το όφελος και το πιθανό κόστος. Φαίνεται μάλλον ότι τα όντα εκείνα που ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο τοξικότητας του λιθίου και μεγιστοποιούν τα οφέλη της δράσης του βγαίνουν ενισχυμένα στην επιβίωση και την αναπαραγωγή. Τέλος, βρέθηκε ότι το λίθιο αυξάνει τον όγκο του προμετωπιαίου φλοιού και του πρόσθιου προσαγωγίου. Οι ενδείξεις τόσο από τη βασική όσο και την κλινική έρευνα υποστηρίζουν ότι το λίθιο μπορεί να μειώνει την παρορμητικότητα, ενώ μπορεί τουλάχιστον εν μέρει να έχει αντιαυτοκτονική δράση μέσα από την ενίσχυση των «από πάνω προς τα κάτω φρένων» στην παρορμητικότητα. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ακόμη και τα φυσικά επίπεδα πρόσληψης λιθίου ενδέχεται να επηρεάσουν την παρορμητικότητα, έναν πυρηνικό παράγοντα που διαμεσολαβεί στην εκδήλωση τόσο της αυτοκτονικότητας όσο και της επιθετικότητας, ή ακόμη και της εγκληματικότητας. Επιπλέον, μπορούμε να υποθέσουμε ότι μια κατάσταση έλλειψης λιθίου μπορεί να προδιαθέσει σε τέτοιες καταστάσεις.

Λέξεις ευρετηρίου: Λίθιο, παρορμητικότητα, αυτοκτονίες, διπολική διαταραχή.

Ο. Γιωτάκος (σελίδα 264)

Πλήρες άρθρο σε pdf (Αγγλικά)