Οι ψυχωσικού τύπου εμπειρίες και συμπτώματα μπορεί να προηγούνται και να προειδοποιούν για μετέπειτα εμφάνισης ψύχωσης. Το DSM-5 εισήγαγε την έννοια του «Συνδρόμου Εξασθενημένης Ψύχωσης» (Attenuated Psychosis Syndrome, APS) ως «κατάσταση για περαιτέρω διερεύνηση», υποστηρίζοντας την κλινική της εγκυρότητα και την ανάγκη για έγκαιρη ανίχνευση των υποουδικών ψυχωσικών εκδηλώσεων. Η πρώιμη παρέμβαση στην ψύχωση έχει ήδη καθιερωμένο ρόλο στη μείωση του χρόνου μη θεραπευόμενης ψύχωσης, στην καθυστέρηση της έναρξης της ψύχωσης και στην ανακούφιση των ατόμων λίαν υψηλού κινδύνου (Ultra High Risk, UHR) από τα συμπτώματά τους. Έχουν προταθεί τόσο φαρμακολογικές όσο και ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις για τον σκοπό αυτόν. Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία φαίνεται να έχει σαφείς ενδείξεις και ευνοϊκό αποτέλεσμα όσον αφορά στα ποσοστά μετάβασης σε ψύχωση, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα χαμηλότερα αλλά υποσχόμενα αποτελέσματα, ενώ η χρήση αντιψυχωσικών (σε χαμηλές δόσεις) ή αντικαταθλιπτικών φαρμάκων μπορεί να φανεί ευεργετική, ωστόσο παραμένει ασαφές, εάν τα ευνοϊκά αποτελέσματα της όποιας παρέμβασης διαρκούν και για πόσον καιρό θα πρέπει να εφαρμόζεται στους UHR. Η διαχείριση περίπτωσης και η στενή παρακολούθηση σε επίπεδο οργανωμένης δομής με βάση αρχές της κοινοτικής ψυχιατρικής αποτελούν βασικά στοιχεία για τoν χειρισμό των ατόμων υψηλού κινδύνου. Ωστόσο, το φλέγον ζήτημα σχετικά με την πρώιμη ψύχωση αφορά στον ακριβή και έγκυρο προσδιορισμό του προδρομικού σταδίου της ψύχωσης, που μπορεί να θέσει τις βάσεις για ουσιαστική και αποτελεσματική έγκαιρη παρέμβαση. Αν και έχουν αναπτυχθεί ψυχομετρικά εργαλεία που παρέχoυν μια κοινή, βάσει κριτηρίων, μέθοδο αναγνώρισης των UHR ατόμων, η διαμάχη μεταξύ ερευνητών καλά κρατεί όσον αφορά στις «ψευδώς θετικές» περιπτώσεις, δεδομένου ότι τα περισσότερα εξ αυτών δεν θα εκδηλώσουν ποτέ ψύχωση. Επιπλέον, οι έρευνες δείχνουν ότι τα ποσοστά μετάβασης σε ψύχωση έχουν μειωθεί με την πάροδο των ετών, οδηγώντας σε έντονη κριτική για την κλινική εγκυρότητα των UHR/APS καταστάσεων και τη δεοντολογία ως προς την όποια παρέμβαση σε αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ηθικά ζητήματα, που προκύπτουν από τον στιγματισμό μέσω των περιττών διαγνώσεων και της συνταγογράφησης αντιψυχωσικών, συνιστούν σημεία σοβαρής συζήτησης. Η κλινική ετερογένεια και η υψηλή συννοσηρότητα των UHR ατόμων αποτελούν στοιχεία περαιτέρω προβληματισμού. Η τρέχουσα έρευνα δίνει έμφαση στη βελτίωση της εγκυρότητας των κριτηρίων ένταξης και τη διαμόρφωση εξατομικευμένων στρατηγικών παρέμβασης με βάση το μοντέλο κλινικών σταδίων. Προς τον σκοπό αυτόν, δομές πρώιμης αναγνώρισης και παρέμβασης στην ψύχωση, που έχουν αναπτυχθεί ανά τον κόσμο, προσπαθούν να συμβάλουν στην έρευνα με την εφαρμογή κλινικών, γνωστικών ή νευροψυχολογικών κριτηρίων. Παρόλ’ αυτά, στην πλειονότητα των μέχρι τώρα δημοσιευμένων μελετών, υπάρχουν αρκετοί περιορισμοί που δεν έχουν ακόμα αρθεί, καθώς τα μεγέθη των προς έρευνα πληθυσμών θεωρούνται μικρά και η διάρκεια της παρακολούθησης σύντομη. Άλλες επιστημονικές φωνές υποστηρίζουν ότι η κατάσταση UHR μπορεί να αντιπροσωπεύει έναν μη ειδικό παράγοντα κινδύνου για ψυχιατρικές διαταραχές γενικά και όχι απαραίτητα για ψύχωση, ενώ υπάρχει η τάση να εξετάζεται η ιδέα της έγκαιρης παρέμβασης υπό το πρίσμα της υποουδικής ή πρώιμης ψυχικής κατάστασης δυσφορίας. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η αναγνώριση και η έγκαιρη παρέμβαση σε αναδυόμενες ψυχιατρικές καταστάσεις, ιδιαίτερα σε εκείνες με ψυχωσική ή ψυχωσικού τύπου συμπτωματολογία, συνεπάγονται αδιαμφισβήτητα οφέλη υπό την ευρύτερη έννοια της πρόληψης, θέτοντας ένα ισχυρό επιστημονικο-κλινικό πλαίσιο για πρόσβαση σε παροχή υπηρεσιών σε όσους έχουν ανάγκη από βοήθεια και τη δυνατότητα αλλαγής πορείας της ψυχικής νόσου για εκείνους που έχουν ευαλωτότητα για ανάπτυξη ψυχωσικών διαταραχών.

Λέξεις ευρετηρίου: Πρώιμη ψύχωση, Σύνδρομο Εξασθενημένης Ψύχωσης, προδρομική ψυχωσική συνδρομή, προληπτική ψυχιατρική.

Σ. Δημητρακόπουλος, Κ. Κόλλιας, Ν.K. Στεφανής, Β. Κονταξάκης (σελίδα 45) - Πλήρες άρθρο (Αγγλικά)